“Dil hakimiyeti ile sanatsal yaklaşımın kesiştiği bir noktada yer alan şiir; dil ve kelimelerle oynamaya imkan tanıdığı gibi harika bir hafıza, telaffuz ve yorumlama egzersizidir.”
Şiir; çocuğun okumayı öğrenmesini kolaylaştırır, hafızasını güçlendirir, hayal gücünü geliştirir. Çocuklar özellikle kafiyeler sayesinde eğlenerek yeni kelimeler öğrenir. Bilhassa sesli şiir okumak; yazılı bir metni daha iyi anlamaya, ses tonunu daha iyi kullanmaya ve yorumlamaya yardımcı olur. Bir kıtadan hatta kısacık bir dizeden bir fikir, duygu edinilmesine olanak tanır.
Bir grup halinde basit bir şiiri öğrenirken dahi çocuklar diğerleriyle daha rahat ilişki kurabilir ve dostluklarını pekiştirebilir. Ayrıca farklı bakış açılarını, kültürleri, inançları anlamalarına, duygudaşlık kurmalarına da yardım eden şiir sayesinde çocukların edebiyata karşı ilgileri artar.
“21 Mart Dünya Şiir Günü” vesilesiyle ilkokul öğrencilerimiz Nazım Hikmet RAN’ın “Dünya'yı Verelim Çocuklara / Le Globe”, ortaokul öğrencilerimiz ise Jean-Marie Moreau’nun “On écrit sur lesmurs /Duvarlara Yazıyoruz” adlı eserlerini Fransızca ve Türkçe seslendirip resmettiler.

Şiir…

Dil hakimiyeti ile sanatsal yaklaşımın kesiştiği bir noktada yeralan şiir, dil ve kelimelerle oynamaya imkan tanıdığı gibi harika bir hafıza, telaffuz ve yorumlama egzersizidir.

Peki nasıl öğretmeli, nasıl öğrenmeli?

Niçin anaokulu ve ilkokuldan itibaren şiire ağırlık verilmeli?

Çünkü;

-Okumayı öğrenmenin en etkin yollarındandır: Şiir öğrenmenin yararlarından ilki, okumayı öğrenmeyi kolaylaştırmasıdır. Çocuğun dilini geliştirmesini teşvik etmek istiyorsanız şiir mükemmel bir araçtır. Özellikle kafiyeler sayesinde çocuk eğlenerek yeni kelimeler öğrenir. Ayrıca sesli şiir okuma, yazılı bir metni daha iyi anlamaya ve ses tonunu daha iyi kullanmaya, yorumlamaya yardımcı olur.

- Hafızayı güçlendirir: Şiir, bir çocuğun hafızasını güçlendirmenin en etkin yollarından biridir. Özellikle matematik ve yabancı dil öğreniminde ihtiyaç duyacağı kapasitelere sahip olmasına yardımcı olur. Genellikle şiirlerin kısa oluşu veya kıtalara bölünebilmesi, çocuğun sıkılmadan birkaç kez okuduktan sonra rahatlıkla ezberlemesine, üstelik bir kıtadan hatta kısacık bir dizeden bir fikir, duygu edinmesine imkan tanımaktadır.

- Bilişsel gelişime yardım eder: Şiir sayesinde eşsesli kelimelerin konteks içinde çok farklı anlamları olabileceğini keşfeder.

- Kelime haznesini zenginleştirir: Genel anlamda okumak, bir çocuğun kelime haznesini geliştirmeye yardımcı olmaktadır. Ancak şiir çocuğun karşısına iki hatta üç kat fazla yeni kelime çıkarmaktadır.

- İlişki kapasitesini geliştirir: Bir grup halinde basit bir şiiri öğrenirken dahi çocuklar diğerleriyle daha rahat ilişkiye girmekte ve dostluklarını pekiştirmektedir. Ayrıca farklı bakış açılarını, kültürleri, inançları anlamalarına, duygudaşlık kurmalarına da yardım eden şiir sayesinde edebiyata karşı ilgileri artmaktadır.

- Hayal gücünü besler: Şiir dili, yaşı ne olursa olsun çocuğun hayal gücünün gelişmesine, beslenmesine katkıda bulunur.

Okulda şiir nasıl öğretilmeli? Fikirler ve ipuçları …

Bir şiirin akılda kalabilmesi için okuyucuda gerçekten bir heyecanı, duyguyu tetiklemesi gerekir. Bu nedenle öğrenen topluluğunun yaşı, kültürel değerleri, ilgi alanları vb. dikkate alınarak şiir önerilerinde bulunulmalıdır. Şiir seçiminde olduğu gibi ezber çalışmasında da çeşitli, özgün ve dinamik yollara başvurulmalıdır.

Şiir okumayı, sadece hafıza egzersizi olarak özetleyemeyiz. Zira telaffuz ve yorumlamayı da içermektedir. Bir çocuğun çeşitli tonlamaları da dikkate alarak bir şiiri rahat rahat okuyabilmesi için anlamını çok iyi kavramış ve içine sindirmiş olması gerekir. Bunun için de öncelikle şiirin konusunun onu cezbetmesi, ayrıca şiirde geçen kelimelerin, deyimlerin onun tarafından iyice anlaşılması gerekmektedir.

Şiirin sınıfta okunmasına, açıklanmasına, defterlere yazılmasına rağmen anlaşılmayan veya yanlış anlaşılan hususlar olabilir. Bu nedenle onları neler hissettiklerini, benzer duyguları evvelce yaşayıp yaşamadıklarını anlatmaya teşvik etmelidir. Şiirin konusu hakkında ne düşünüyorsun? Benzer duygulara evvelce kapıldın mı? Şiirdeki gibi mi davrandın/hissettin veya davranırsın/hissedersin? gibi sorular yöneltilebilir. Ayrıca, defterinde şiiri yazdığı sayfanın karşısına bu şiirle bağlantılı bir resim çizmesi istenebilir ki böylelikle çocuk şiiri kendince yorumlamış, şiirin kişisel tercümesini yapmış olur.

Önemli olan başka bir husus ta, şiirin evde tek başına değil de sınıf ta ortaklaşa çalışmayla öğrenilmesidir.

Şiir seçme yöntemleri

-Öğretmen bir şiir seçebilir ve seçim sebebini, şairi, şiir türünü, konusunu sınıfa açıklar.

- Öğretmen sınıftan bir veya daha fazla şairden, aynı döneme, aynı konuya ait önerdiği 2 veya daha fazla şiir arasından tercih yapmasını isteyebilir.

Öğretmek için fikirler, ipuçları…
 

Ön çalışma olarak;

• Dize dize okuyup, bazı kelimelerin eş anlamlılarını/ zıt anlamlılarını bulmaları,

• Varsa kafiyelere dikkat etmeleri,

• Sırayla birer dize okumaları,

• Zor kelime veya deyimlerin anlamını birlikte bulmaya çalışmaları,

• Birlikte yorumlamaları,

• Tonlamanın nasıl olması gerektiğine dair okuma denemeleri yapmaları,

• Şiiri anladıklarını düşündükleri andan itibaren kafalarında konuya dair bir film canlandırmaları,

• Son olarak da kafalarında canlananları şiiri yazdıkları sayfanın karşısına resmetmeleri istenebilir.

Öğrenme aşamasında ise;

Ya ;

- Öğretmen belli bir tarzda (fısıldayarak, hızlı hızlı, sakin sakin, abartılı bir telaffuzla vs) bir dize okur, öğrenciler onu aynı şekilde tekrar eder,

- Öğretmen veya öğrenci bir dize okur, arkadaşı takip eden dizeyi okur,

- Öğretmen dizenin başındaki ilk kelimeyi okur, öğrenciler devamını getirir,

- Öğretmen şiire başlar, durduğu anda öğrenciler devam eder.

- Öğretmen tahtaya yazılı şiirden bazı kelimeleri silip boşluk bırakıp hangi kelimelerin bu boşluklara geleceğini bulmalarını ister.

Ya da ;

-Şiirin kıtalarıyla aynı sayıda gruplar oluşturulur, ancak her grupta kıtadaki dize sayısı kadar öğrenci olur. Gruplardaki her öğrenci kendi dizesini ezberler, kimden sonra okuyacağını bilir.

- İkinci aşamada ise ilk öğrenci kendi dizesini okur, ikinci öğrenci kendinden bir öncekinin ve kendisininkini okur. Üçüncü öğrenci kendinden önceki iki öğrencinin ve kendisininkini okur. Dördüncü öğrenci ise kendinden önceki üç öğrencinin ve kendisininkini okur. Gruptaki herkesin ilk dörtlüğü veya tüm şiiri öğrenebilmesi için zaman ve isteklilik durumu dikkate alınarak öğrencilerin yeri değiştirilir ve oyun devam eder.

-Üçüncü aşamada ise şiir saklanır, ilk dörtlüğü ezberleyenlerin okumaları, diğerlerinin dikkatle dinlemeleri, onaylamaları veya varsa yanlışları düzeltmeleri istenir.